مجموعه توانمندیهایی است که موجب موفقیت در زندگی اجتماعی فرد میشود. هر فرد برای زندگی موفق در یک جامعه، علاوه بر مهارتهای فردی به مهارتهای دیگری نیاز دارد که از آن به نام مهارتهای اجتماعی یاد میکنند. مهارتهای اجتماعی، مجموعه رفتارهای اکتسابی است که از طریق مشاهده، مدل سازی، تمرین و بازخورد آموخته میشود و دارای ویژگیهای زیر است و رفتارهای کلامیو غیرکلامیرا دربر میگیرند و پاسخهای مناسب و مؤثر را در بردارند، بیش تر جنبه ی تعاملی داشته، تقویت اجتماعی را به حداکثر میرسانند و بر اساس ویژگیها و محیطی که فرد در آن واقع شده است، توسعه مییابند و از طریق آموزش رشد میکنند.
تعامل اجتماعی یا توانمندیهای اجتماعی یعنی تعامل در جامعه، شناخت روحیه و احساسات درونی خود و دیگران و برخورد صحیح و متناسب با آنها. رشد انسان مخصوصاً در سالهای اولیه ی زندگی بدون برخوردهای اجتماعی غیر ممکن یا بسیار ضعیف است، برخورد با مسائل احساسی، تجربه و تجزیه و تحلیل این احساسات و عواطف مثل بیان یک خواسته، قبول کردن، راندن و طرد کردن، خندیدن، لمس کردن، عشق، دوستی، دعوا، آشتی، تفاهم، ماتم، سعادت مشترک و احساس امنیت از مقدمات ضروری برای فراگیری در زندگی عاطفی و اجتماعی هستند. اگر این تجارب تکامل نیابند نه تنها تواناییهای مشخص در ایجاد رابطه در رفتارهای اجتماعی را دچار خدشه میکنند بلکه موجب عقب ماندگی ذهنی و جسمیمیشوند. غفلتهای اجتماعی اگر به مدت طولانی ادامه داشته باشند ضایعات جبران ناپذیری را به دنبال خواهند داشت.
اشخاصی که دارای توانمندیهای اجتماعی هستند میتوانند با احساسات و عواطف خود و دیگران به خوبی برخورد کنند و به همین دلیل توانمندیهای اجتماعی به دو بخش تقسیم میشوند:
۱ تواناییهای برخورد با خود (دنیای احساسات خویشتن)
شامل: – ایجاد و حفظ یک تصویر مثبت از خود – اعتماد به نفس – داشتن روح ابتکار و اشتیاق – توانایی ایجاد مشغولیات برای خود – برخورد سازنده با ترسها و شکستها
۲ توانایی برخورد با دیگران – توانایی نفوذ در دیگران – توانایی حل درگیریها با روشهای سازنده – توانایی ایجاد و حفظ رابطه با دیگران – توانایی فعالیت در گروه: همکاری و هماهنگی با دیگران در تعیین اهداف و شیوههای انجام کار و اعمال تغییرات – توانایی قانع کردن دیگران – مشارکت در امور اجتماعی – مهارتهای زندگی این مهارتها شامل ۴ بخش است: ۱ مهارتهای خودیاری ۲ مهارتهای سازگاری ۳ مهارتهای دوست یابی ۴ مهارتهای ارتباطی
مهارتهای خودیاری عبارتند از: – پوشیدن لباس ( بستن دکمه، باز و بسته کردن زیپ، باز و بسته کردن بند کفش، آویزان کردن لباسها ) – غذا خوردن ( استفاده از قاشق چنگال و کارد ) – نظافت کردن ( حمام و دستشویی رفتن، مسواک زدن، شانه زدن ) – خانه داری ( چیدن سفره، مرتب کردن تخت خواب، جارو کردن، گردگیری، شستن ظروف، بردن زبالهها و … ) مهارتهای سازگاری با دیگران عبارتند از: – به کار بردن واژههای مؤدبانه و گفتن کلمات مناسب در زمان مناسب – پیروی از اصول و قواعد و قوانین ( رعایت قوانین بازی ) – کمک به دیگران در انجام کارهای مفید
مهارتهای دوست یابی عبارتند از: – داشتن ظاهر آراسته – لبخند زدن – پیش قدم شدن در دوستیها، رعایت نوبت در سخن گفتن، دعوت کردن و … – شیوه ی بیان احساسات
مهارتهای ارتباطی با دیگران عبارتند از: – نگاه کردن – یافتن هم صحبت در جمع – گوش دادن، نگاه کردن و توجه به گوینده – پاسخ گفتن و بیان مطالب خود بعد از اتمام صحبت طرف مقابل – رعایت نوبت در صحبت – قطع نکردن صحبت دیگران – توانایی نشان دادن احساسات و رفع آنها ( خشم، حسادت، کینه و … ) – توانایی گفتن نه به دیگران – احترام به قانون – مسؤولیت پذیری – دفاع از خود و حقوق خود – عذرخواهی در صورت بروز اشتباه – همیشه حقیقت گو بودن – با بزرگترها مشورت کردن – عدم تمسخر دیگران به دلیل معایب و ظاهر زشتشان – تشویق و بیان تواناییهای دیگران – ابراز نظر کردن در جمع – اگر از کسی رنجیدی او را ببخش خودت او را آگاه کن – راحت به نادانیهایت اعتراف کن – برای مطرح کردن خود و جلب توجه دیگران دروغ نگو – خجالتی نباش